1ere conte du "Tatbirt Tawraxt"

Tatbirt tawraxt
Extrait de l'ouvrage " Tatbirt Tawraxt" de Mhamed Alilouch .publié en 2006.

Tenker yat tmettéut walu ghurs lqqum , ar ttetter i rebbi ar ti-théawal xf tarwa [1] ; lligh g ira rebbi ad ghifs iàafu tut-s tfikect g tefdent taxatart , tfegh-as d diks teglayt , safi tffert –t g yilis n tadut allig tebdéy tffeghd diks yat terbat mi tella tafuyt g at ighf yili –yas wayyur g déart ; tsselgh-as « Tatbirt tawraxt » , bbans ur tt-izéri amcku da tti-tffer mmans .
Yan was rhéln , zdghen yan umazir , zéghin iqidéan , imik tili kan tghuyyit , gharn kullu ayt umazir , imhéu uzgu iqidéan seg déarasen ; yili bbahéllu n tetbirt tawraxt iwssir d iàmu ur ighar netta , tffeghd tetbirt at-tzegh aqidéun issid umghar . lligh g taghul iàmu digh umghar . iqqim allig d yaghul yiws inna-yas : « waxxayt a yiwi ar i-teskirkist tennit-i ur ghuri llin leqqum ntta hat tella ghurk terbat ur telli ghur awd yan . » inna-yas yiws : « hat abba ur ak skarkisgh hat ur ghuri illi walu . » safi iswengm urgaz inna-yas i tmettéut nnes : « gagh d kan terwayt irghan d kan wudi dghik s tazla . » tsers d temghart tarwayt d wudi suln ar teqqden , yasid urgaz ibbz –as afus i temghart g terwact inna-yas : « ssufgh d mayd ddi derrugh negh kem ssekmdegh . »
Lligh g as-tsella tetbirt tawraxt tendéud afad ur tkemdé mma-nnes , lligh g tt-yannay urgaz ar ittajjab d inna ger as d ighf nnes : « qnna ad jlegh tamghart tahlegh illis . »
Askka inna-yasen : « hat qanna an-nerhél . » yagh lhil allig as –iffer tasksit [2] i temghart , ddun allig àreqqn ; tektit-t d tenna-yasen : « hat ttugh nn tasksit qnna ad ughulgh ats d awigh . » tenna-yas illis [3] : « allah ar dindgh isegham bba yat adénin . » ur tsbir tmghart tughul , tenna-yas tetbirt : « hat qenna ad am nsrus tizrar n wadéil [4] g ubrid nna ur nekki ar nesrus ilammen g unna nekka . » manik ayat tekzint[5] tkka déaras tetc ilammen , lligh g ttaghul temghart ur ttufi xs abrid bu tezrar n wadéil , tekkt allig tt-itca yizem…
Tatbirt tawraxt nettat d bbans ar tteqqln allig walu zdghen ; yan was inna-yas bbans :
« yallah zedé awern [6] add agwmegh aman afad ang tamghra [7] , akkem awlegh . » lligh g as inna imkinnagh ar talla , imihé ha yat temlalt tekcemd zars tenna-yas : « makkem yaghen a yudem ur istahiln leghyar ? » tenna –yas : « mmanw itca-tt xxuc bba ira ad ig tamghra ad i-yawey , mayd inn isuln !! » tenna-yas temlalt : « is qnna ad i -tekt aynnam nnigh ? » tenna-yas tetbirt : « ig i day tghit ad am kegh aynna trit . » tenna-yas temlalt : « ad iwr tekt xs imihé n rrihéan at-t-i slemgh afad jjunt teghyayin inw d tekt-i tawkayt at-ts gegh ger tqerruyin inw ad i –tent ur tetc tafuyt . » lligh g as-tka aynnagh , tasi d allig as-teghza g tarselt [8] n txamt , tegt tt digs , tek -as talxatemt [9] tenna-yas : « aynna trit , teswurrit talxatemt hat qnna ad itwuskar . » Tasi d temlalt ar tezzéad ar ttirir ar ttini : « awrrunw ira babinw ad i-yili . » ar zéars t-teqqel ad yughul g yigem …
Lligh g d yaghul urgaz ar as-iqra inna-yas : « addud anezdgh ighyal ala ! » ar iqra allig iwhél , imihé ikcem d zars ira at-ts-iwt safi trul-as ikk déaras ar ittini : « nek d wikm ilan aylli… » aynnagh aynnagh allig trahé yat tgwelzéit tendéw-as , yiri awd netta ad as indew , yagh nn izdar tjerhét tuzzalt ar ghifs tturun yizan ar asen ittini : « bez akk ur sbazzigh , bezz . » aynnagh allig iwhél yasid tuzzalt at-ten iwt , imihé iwt ighf nnes inext…
Tatbirt tawraxt nettat tqquma g udghar nnes aynna tra tsberrem talxatemt : ftunt wulli ar talggat , ughln d , tferg-asent aynnagh kuwas ar yan was ddan d yan kradé inegmarn [10] afen d tawrut n wulli ur tent ikwsi awd yan , afen d amazir ur diks illi awd yan , hdéun ulli allig ha tafuyt tghely , ha yulli ddant s amazir allig ttufragent , hat ur annayn walu , qqimn g umazir imihé han imensi ittuga –asn d , safi nnan : « qnna anmayd afad anisin may llan dadegh ! » ku yan diksen isker mas itmayad , yan ibbey aàban nnes , wussin icerrg tajllabit nnes , wuskradé ifley talidéat [11] nnes ig as tesnt ; ggidé gen kulluten xs uskradé amacku tbrit tlidéat . Ammas n yid tenker d tetbirt tawraxt allig temceté azzar nnes allig teghma , istfur- as bu tlidéat allig taghul adghar nnes (tarselt).
Sbahé g dinkern mseqsan may zran kra, nnan awd yan ur izri walu , nnan anebdéu lxir ddegh , asin d ar temcawarn , nnan-as i bu tlilaté : “ may trit ?” inna-yasen : “nkkin ad iwr tkim xs ayddegh n tarselt n txamt texssa-yi .” nnan-as : aynnagh day asi-tt . yasiy tarselt iddu ar amazir nnes ighref zars itter-as craa n rebbi inna-yas : « ffegh d amayllan da !! » tenna-yas tetbirt : « ur tghit iccrud inw , »inna-yas : « ghigh-asen s leawan n rebbi mayt-ten igan ? »tenna-yas : « righ ad I - tebnut sa n ihuna treggl yat tsarut [12] , iligh g wus sa (amggaru) » inna-yas : « waxxa meqbul ccerd . »
Ibnu [13] sa n ihuna treggel yat sarut , ig nn tatbirt g wus sa d iffert i mmans ; luqnna d itga mmans kan uxdmi [14] da ittasiy tazlaft yini-yas : « ad as digegh kan wudi . » iddu ar tetc tetbirt , asra itc g temnaté nna g tetca , aynnagh dima ar yan was tella kan tghuyyit , ttun skern snat temnadéin , tini –yas temghart i yiws : « zzigh ttahelt ar I- tteffert , waxxayt tinw aynnagh !!. »
Tqqim temghart ar yan was g isafr yiws , teddu ar ttinig tasarut , imihé inna-yas ufullus :
« mami teggegh lxir ? » tenna-yas temghart : « nekkin ayafullus . »
Iddu s afella n leghbar ar diks iferredé allig d issufgh tasarut , tasi-ts temghart tessiwy-asen i yhéuna ar-ten terzzem yan s yan ar ameggaru [15] taf nn diks tatbirt tawraxt tenna-yas : « he !kmmin zzigh ayllan daddegh , tiqriyin nnem kwsant [16] tqqimt kemmin daddegh . » imihé tut-ts [17] s yan udémmis , tssufs-ts , tffegh , tergel ghifs .ar talla tetbirt …tqqim iwilnnes agensu n uhéanu ar tteràab g mayd as-ijéran acku ur tedmi ann zéars tekcem temghart nnes ula tenna qenna at-ts tut …iqquma degs lhéal kigan , xs ar talla d ar tsxiffiy trar lbal s imi n teflut is nn ur ikccem urgaz nnes ad as-tàawd mayd as tesker mmans , d mag tufa tasarut dda s terzem , safi ar txemmam mayt-teskar allig tssersa ger asd ighf nnes ad trul akud nna as-irzem uryaz ….
Allig d idda urgaz yaf-t d ar talla inna-yas : « mak yaghen a yudm ur istahlan leghyar ? » tenna-yas : « tut- i mmank , tssufsi. » kamla ar as isawal , imihé tayll tekk talkiwt s
wus sa n ignwan ; lligh g tuylla yazen afus iks-as talxatemt.
Iqqim ar iseqsa mayd iskar , allig as-inna yan bnadem : « dduk awey iyyis nnek ar yan udghar tgherst-as diks , d théasert-as mayd ak igan agdidé [18] d mayd ak ilan iyldan xs unna d iman d udidi d unzar tatjt ad itc. » allig han agdidé lligh yatjt , itca allig idjiwen inna-yas ugdidé : « trexk s sidi rebbi aflan !magh allig kullu théasert igdadé xs nek ? » inna-yas urgaz : « tettert-i s rebbi ar dikk tnewwagh ad i-tssilit i sa n ignwan . » inna-yas : « waxxa , walaynni bbid sa n tekwsmin [19] d sa n tceàba n idammen. » safi yasi-t , da ittaliy yan yignna ik-as yat teksumt d yat tceàbut aynnagh allig kerzen ad alin tedér-as yat teksumt yagh lhil allig tt- d ibbey g yighil nnes , lligh tt-itca ugdid inna-yas : « treghk magh allig kullu messusnt xs tamggarut tmargh ? » inna-yas urgaz : « tettert-I s rebbi bbext-t d g yighil inu amacku tedéri yat. »inna-yas : « eh !allah awddi amer ssingh id imkinnagh sak rzemgh.walaynni isker ak rebbi ttawil nuliy d ur isul walu . » ar itteràb uterras gg iyider d ar iswingim mer as-irzim ddagh mas qenna att-isker…
Lligh g nrahén ik-as ugdidé kan làerbun nnes inna-yas : « mek ghifi telkemt tekt-t g wafa hayyi ghurk , tatbirt tawraxt hat tella ghur yan xxuc axatar. » iddu urgaz ar ghur teghbalut dda g ttagwm tesmext n tetbirt tawraxt iqqim diks allig ha tesmext ar ttagwem,yakz tanast [20] n tetbirt tawraxt inna-yas :« kid ad sugh i rebbi. »
Akud nna g iswa iger –as talxatemt zéars , tselgh-as-tt ar is ttelly allig ur tri ad its tebdéu ar talla tughul s ghur tetbirt tenna-a : « lalla han yan ismex ijjéan igri axlul nnes s talqqubt nnem. » tenna-s : « hakka d ; lligh g tti tannay takz talxatemt nnes tenna-s : « ddukm awiy-t id »lligh g nn ghurs irahé teffert g yan ssenduq .
Xxuc dda mughur tella netta da itestta laxwac berra yawiy-as i tetbirt tifiyyi n unugudé ku was ; lligh g d ikcem inna-yas : « illa kan wadéu d ur iweygh ! » tenna-s tetbirt : « bermad akw a yeqcucen… » hat walu safi igen-as xf wafud ar as-tneqqab tughmas [21] zund sgelli , imihé ar t-tseqsa : « iwa da teddut tacekt ur nessin mayd igan rruhé nnek , ula nessen mayd tekkat » inna-yas : « nek rruhé inu igat umda tili tselli agwnsu n umda tili tsekkurt agwnsu n tselli tili teglayt agwnsu n tsekkurt yili yinzadé agwnsu n teglayt. » iwa ar txemmam tetbirt mayd tesskar …is ur tneqqa xxuc dghik g tessn mag illa rruhé nnes , ggidé kullut ur as t-tent id ikki yités xs ar tswingim mayd teskar sbah g ti tenker .
Sbahé zik iddu iffegh , iwa ddun s amda [22] awin tafunast ad asen-tsew aman , ha teslli iwt-ts
unugudé ha taskkurt [23] tayll ; gern làrbun n iyder lligh , yamz-asen-tt d , nbern taskkurt ha taglayt , ksen d inzadé [24] ha xxuc immut . safi yasi-ten d ugdidé ughuln d s akal ddun d ar adghar lligh n iyyis , ismun-asen ugdidé iqzzuyn allig iga iyyis , iwa ran ad ughuln s ghursen , urta ddin inna yasen iyider [25] agdidé lligh akken ussagh :
Inna-sen : « dduwat han yan udghar qnna nn dis tafim yat tmezgida ar tetter mayd diks idzallan , addiks ur tezzallim , d yan udghar adénin qnna nn dis tafim yan ughyul yusi tisent irdel ar ittetter mayt-t itàawan at-t ur tàawnem , d han digh yan ugdidé irzéa ar ittetter mayd as-itteggan tighngham at-t ur telmilim . » …
Safi kkin abrid allig d rahén timezgida [26] ar tetter mayd dis itzallan , ar as-ittini urgaz : qenna addugh addis zzalgh , tenna-s tetbirt : uhu , is ur tàaqqalt maydak inna ugdidé lligh ? iddu ikcem s agensu , tergl ghifs tmezgida walu mag d iffegh , taliy tetbirt s afella ar talla allig ti-temhéa g d iffegh …ar ghifs tedzéi tenna-yas : “ kud ak ttinigh ad ur teddut zars han agdidé lligh iwssa yagh ad nawiy itnan walaynni ur da tesseflit !! .”
Iwa kkin digh abrid allig nn ufan aghyul tessuklt tissent ar ittetter mayt-t itàawan ; iddu digh urgaz at-t isàawen allig d ghifs tagh tisent , ar digh talla tetbirt allig tefsy . kkin digh abrid allig ufan agdidé irzéan ar asen ittetter ad as-gin tighngham , iddu urgaz ar as-ttini tetbirt : wahi allig t in igula ar as-ittini : manza aydda ? aynnagh allig t-israhé ugdidé iddaw igldan nnes g issen is t-yumz yaliy ikk igenna , lligh g yuylla inna-yas urgaz : irebbi samhéi ad ussagh tamttéut . inna-yas :ddukem niy iyyis tàayent tigmmi , teqqimt diks ar d izirgh mas tefra.
Teddu allig nn trahé , ar tt-seqsan aytgemmi xf urgaz tenna-sen mayllan , ar as-akkan aman g uhéwar n ifullusen kin as axdmi g tehébuct n igdéan , ssun-as tabarda n ughyul ifadin , delnt-t s terfat n ulghem yagh uldjit . manik agdidé da d ittrus afella n ugadir taman didda g tgan ar as d isawal urgaz ar tt-iseqsa xf tudert nnes ar as ittini : mas tedlt d amy tessit ? may-tt tetcit may-tt teswit ? ayudem ur istahlan leghyar.
Tàawd-as kullu mayd as akkan , yini as : “neddem ayulinw talit awin iyider s afella .” yaliy ugdidé ikk igenna , manik anwas isella-yas yan g ayt ghurs , aghen lhéil allig ssen didda g ittrus , ddun s ghur wuday [27] seqsan-t nnan-as : “mayd neskar I yan ugdidé yusyagh argaz , ar d ittrus afella n tgemmi?” inna-yasen wuday : « ddu amsat tamimt d yinzadén i dinnagh g ittrus qenna at-t-tamzem . »
Safi ddun skern aydda-sen inna amzen-t , afen nn argaz idda immut s lazé ddaw [28] igeldan n iyider ; lligh g t id ksen ar as-akkan kan teglay allig ijjey , yawiy tatbirt tawraxt , temt mmans ; akud nnagh ayd iktey aylligh-as tenna mmans yat tekkelt : « add isik rebbi isnayen nnek nnig umazir , isikk d imghaz-inw ddaw umazir. » …
Safi ihélu yas wawal I urgaz acku itahel tatbirt tawraxt , tamttéut yufen akk tiwtmin , imihé ilin ghurs warraw ar asen itàawad aydda ghifs tsakka mmansen seg mayts yufa allig tt-yiwiy…

[1] tarwa : l’accochement.
[2] taseksit : le peigne. Asg : tiseksa .
[3] illis : sa fille
[4] adéil : le raisin
[5] tikzint : la chienne. Asg : tikzinin .
[6] awern : la farine.
[7] tameghra : le marriage ; asg : timeghriwin .
[8] tarselt : support essentiel d’ une tente , asg : tirsal .
[9] talxatemt : une bague , asg : tilxatmin.
[10] inegmarn : les chasseurs , tid : anegmar .
[11] talidéat :le petit doit : l’auriculaire . asg : tilidéatin.

[12] tasarut : la clé , asg : tisura .
[13] ibna : il a construit . amyag :bnu
[14] axdmi : le repas , asg : ixdmiten .
[15] ameggaru : le dernier , asg : imeggura .
[16] kwsant : elles gardent , surveillent le troupeau.
[17] tut-ts : elle l’a frappée .
[18] agdidé: l’oiseau , asg : igdéad .

[19] tikwsmin : les morceaux de viande. Tid : taksumt.
[20] tanast : petit seau en cuivre. Asg : tanasin.
[21] tughmas : des dens ; tid :tughmest.
[22] amda : l’arc ; asg : imdwan .
[23] taskkurt :la perdrix. Asg : tiskrin.
[24] inzadé :poil ;cheveux. Asg : inzadén .
[25] iyider : l’aigle.
[26] timezgida : la mosquée
[27] uday : le juif ; asg : udayen .
[28] ddaw : sous